Je leest er amper iets over, vermoedelijk omdat het te technisch bevonden wordt voor de gemiddelde tv-kijker of krantenlezer. Maar toch is het belangrijk om te weten hoe de Griekse banken zich op dit ogenblik moeten financieren. Het is namelijk een politiek verhaal van de Grieken in de eurozone willen en kunnen houden, zij het dan met veel niet-verkozen politici in de hoofdrol.

Wat zijn die ELA’s nou precies?

ELA staat voor Emergency Liquidity Assistance. Het is een noodlijn die een nationale centrale bank uitgooit voor financiële instellingen die geen geld meer kunnen krijgen bij de Europese Centrale Bank (ECB). Het is niets meer of minder dan kredietverschaffing van de laatste toevlucht. Op dit ogenblik moeten talloze Griekse banken er gebruik van maken om het hoofd boven water te houden.

Waarom kunnen die banken dan niet meer terecht bij de ECB?

Om te kunnen lenen bij de ECB moeten banken onderpand geven. Frankfurt aanvaardt in principe enkel schuldpapier met een rating die investment grade is, BBB- of hoger dus. Afhankelijk van de kredietwaardigheid geeft de ECB daarvoor een bepaald bedrag in ruil. Dat is nooit gelijk aan de waarde van dat ingebrachte onderpand. In het geval van oerdegelijke Duitse staatsobligaties zal die korting – ‘haircut’ in het jargon – klein zijn, voor de minder kwaliteitsvolle Spaanse staatsobligaties een stuk groter.

Het probleem voor de Griekse banken is dat ze – mede door de depositovlucht van angstige spaarders van naar schatting 500 miljoen euro per dag – een grote behoefte hebben aan geld, maar amper goed onderpand. Een groot deel daarvan is schuldpapier van de Griekse overheid, en de haircut daarop is zo groot dat er amper krediet tegenover staat. Merk op dat de ECB speciaal voor Griekenland de ratingvereiste heeft laten vallen. Het land heeft immers bij de drie belangrijkste kredietbeoordelaars (Standard & Poor’s, Moody’s en Fitch) de rommelstatus.

En die zogenaamde ELA lost dat op?

De Griekse nationale centrale bank kan die banken geld geven in ruil voor onderpand dat bij de ECB niet in aanmerking komt. Ook hier gelden grote haircuts (een korting van 70 procent is niet ongewoon) maar banken kunnen wel bijna al hun hebben en houden in onderpand geven. Toen in België de restbank Dexia in 2011 aan een ELA hing, gaf ze naar verluidt al haar gebouwen en zelfs haar befaamde kunstcollectie in onderpand.

En dat kan zomaar?

Nee. Het moet bij ELA’s gaan om noodkredieten voor banken die tijdelijk illiquide, maar wel solvabel zijn. Bovendien moet dat in ruil zijn voor ‘adequaat onderpand’, stelt de ECB. Maar dat zijn nogal rekbare begrippen.

Om hoeveel geld gaat het?

Er zijn in Griekenland op dit ogenblik voor 80 miljard euro aan ELA’s verstrekt. Volgens een bron van de Griekse krant Kathimerini hebben de Griekse banken onder de huidige voorwaarden voldoende onderpand om tot 95 miljard euro te lenen. Aan de wekelijkse stijging van de ELA-limiet met 2 miljard euro, duurt het dus tot eind juni voor ze tegen de buffer aanbotsen.

Die banken betalen wel een strafrente voor de uitzonderlijke kredieten. Waar ze bij het loket in Frankfurt maar 0,05 procent moeten betalen voor hun krediet, is dat bij de ELA naar schatting 1,55 procent. Dat ondermijnt nog verder hun financiële gezondheid.

Wie draagt de kosten als het verkeerd loopt met die ELA’s?

Om de onafhankelijkheid van de centrale bank te bewaren, moet een eventueel verlies op een ELA bij de nationale centrale bank door de overheid worden gecompenseerd. Hoe de Griekse staat die quasi-bankroet is daar ooit in kan slagen, is een raadsel.

Heeft de ECB iets te zeggen over die ELA’s?

Absoluut. Een nationale centrale bank kan weliswaar min of meer haar eigen zin doen zolang het verstrekte bedrag aan een bank niet meer dan 500 miljoen euro bedraagt. Als dat wel het geval is, moet de raad van bestuur van de ECB zich daarover uitspreken. Zij moet voor de aanvaardbaarheid van een ELA oordelen of ‘de operaties niet in strijd zijn met de doelen en taken van het eurosysteem’. Als twee derde van governing council een Griekse ELA afkeurt, moet de Griekse centrale bank dat volgen.

Dat kan leiden tot een paniekreactie bij klanten van die bank en spaarders van andere banken die aan zo’n ELA hangen. De bankrun die dan ontstaat, kan het einde van Griekenland in de eurozone betekenen. Als de Griekse centrale bank het order negeert, kan de ECB de toegang tot het betalingssysteem tussen banken in het eurosysteem (Target2) afsluiten door niet langer betalingen van en naar de Griekse banken te aanvaarden.

Zal dat gebeuren?

Dat hangt af van de vraag hoe politiek de ECB het spel wil spelen. In het verleden hebben de centraal bankiers bewezen dat ze zowel pragmatisch als ideologisch uit de hoek kunnen komen. Denk bij het eerste aan het negeren van de insolvabiliteit van de Griekse banken in aanloop naar de schuldherschikking van 2012 (het is de ECB eigenlijk verboden om kredieten te geven aan insolvabele banken), en bij het tweede aan de to do-lijst die ze de regering van Silvio Berlusconi in 2011 voorschotelde in ruil voor het drukken van de rente op Italiaans staatspapier.

En Europa?

Het is tot slot nogal cynisch dat de Griekse overheid voorlopig het hoofd boven water kan houden door kortlopende schuldbewijzen uit te geven waarop net de Griekse banken intekenen. Of hoe de Europese doelstelling om de infernale spiraal tussen de gezondheid van landen en hun banken te doorbreken in sommige gevallen simpelweg dode letter blijft…