Bij het lezen van De Standaard dit weekend, viel ik over de hiernaast staande quote van paus Franciscus. Hoe anders zou die uitspraak klinken, mocht de man – en samen met hem iedereen die in iets goddelijks gelooft – nou eens consequent ‘mijn God’ zeggen?

Dan klinkt het als volgt: ‘Het gezin dat mijn God wil is gebaseerd op het onontbindbare huwelijk dat verenigt om voort te planten.’

Goed zo, die van jou. Helemaal geen probleem mee. Jouw ding.
Veel mensen hebben andere goden. En die denken vaak anders dan die van Franciscus. Ook geen probleem mee. Hun ding.

Hoeveel beter zou de wereld niet zijn, mochten mensen zich met hun religieuze overtuigingen kunnen neerleggen bij wat ze gezamenlijk willen? Dat lukt in onze eigen maatschappij overigens behoorlijk. Dat wij er ondanks de weerstand van de katholieke kerk en het islamitische geloof voor gekozen hebben om (bijvoorbeeld) het homohuwelijk mogelijk te maken, betekent dat het met die religieuze oekazes in de praktijk wel blijkt mee te vallen. Maar het zou niettemin fijn zijn, mochten de leiders van die geloofsgemeenschappen af en toe eens omkijken waar hun kudde is heengelopen, en zich afvragen of het probleem niet bij de herder ligt.

We hebben méér goden nodig

Als niet-gelovige ga ik iets vreemd zeggen: misschien hebben we net méér goden nodig. Dat haal ik uit het boek ‘Goden breken, Essays over monotheïsme’ van de filosoof Marc De Kesel uit 2010. Die weg slingert als volgt, helemaal terug tot het Romeinse Rijk…

Als de Romeinen besloten om tegen een volk ten oorlog te trekken, dan probeerden ze eerst de goden van dat volk voor zich te winnen, zegt De Kesel. ‘Ze organiseerden processies en rituelen, brachten offers en bouwden tempels. Pas als ze geloofden dat die vreemde goden zich thuis voelden in hun stad, begonnen ze aan hun militaire campagne.’

Daarin past ook wat De Kesel de ‘onderlinge vertaalbaarheid van de antieke goden’ noemt. ‘In een van de oudste religieuze documenten die zijn overgebleven van het Oude Nabije Oosten, is een lijst met namen van goden in de talen van toen. Akkadische goden worden daarin vertaald naar hun Sumerische en Assyrische versies. In soort miniculturele geste avant la lettre probeerden de volken van Mesopotamië dus respectvol om te gaan met hun onderlinge culturele en religieuze verschillen.’

Het monotheïsme is een heel ander beestje, stipt De Kesel aan. Het zet de waarheid van één god tegenover de valsheid van alle andere. ‘Het revolutionaire potentieel van het monotheïsme ligt verankerd in de niet aflatende kritiek waartoe het oproept.’

De eerste keer dat het monotheïsme opdook, zorgde het al meteen voor een puur religieuze revolutie, legt De Kesel uit. ‘In het midden van de 14^de eeuw voor Christus verklaarde de Egyptische farao Ichnaton nagenoeg alle goden in zijn rijk als vals. Aton, de zonneschijf, bleef over als enige god, het unieke principe dat de hele kosmos in evenwicht hield. Religie draaide daardoor voortaan om het vereren van de waarheid, de “ware” God, de goddelijke “waarheid”. Die redenering valt samen met het bekritiseren van valse goden.’

Voor Ichnaton liep het experiment niet goed af. Na amper dertien jaar namen de opzij geschoven hogepriesters van Amon-Re, Egyptes traditionele oppergod, wraak. De farao werd staatsvijand nummer één. ‘De monotheïstische religies die vandaag het wereldtoneel beheersen, gaan terug op het Hebreeuwse (joodse) monotheïsme, dat van veel recentere datum is.’

Als het dan toch met veel goden moet, wil ik gerust in een libertair/liberaal exemplaar beginnen geloven. En dan vraag ik het volgende aan paus Franciscus: ‘Het gezin dat mijn God wil is gebaseerd op het ontbindbare huwelijk dat niet verenigt om voort te planten. Zullen we vragen aan onze gelovigen welk godsoordeel ze verkiezen?’