In dit interview uit De Tijd afgelopen weekend, doet de Belgische minister van Financiën Johan Van Overtveldt (foto), enkele tenenkrullende uitspraken over Europa’s terugfluiten van de overwinstrulings die België had toegestaan.

Volgens dat fiscaal gunstregime danken internationaal actieve bedrijven een deel van de winst die ze in België boeken aan het feit dát ze wereldwijd actief zijn. De ruling maakte het mogelijk voor hen om op dat ‘internationale’ deel van hun winst geen belastingen te betalen. De concrete hoogte van de vrijstelling hing af van de specifieke ruling van de belastingdienst.

Rulings zijn voor bedrijven belangrijk voor de rechtszekerheid. Dankzij de voorafgaande akkoorden weten ze waar ze zich aan kunnen verwachten. Een land verbindt er zich – op zijn minst moreel – toe om de gemaakte afspraken te honoreren. Vrijwel alle Europese lidstaten hebben een dergelijke rulingdienst.

Tegelijkertijd is duidelijk dat hier ruimte ligt voor opportunisme en misbruik. Lidstaten kunnen via heel voordelige rulings bedrijven overtuigen om hun activiteiten hier te houden, of naar hier te halen. Dat kunnen ook financiële stromen zijn. Het bekendste voorbeeld daarvan is LuxLeaks. In dwergstaat Luxemburg konden bedrijven jarenlang profiteren van belastingtarieven van minder dan 1 procent op de inkomsten die ze naar daar verhuisden. Ook Nederland kwam al meermaals flink in opspraak (voor praktijken die al jaren gekend waren, zie postbusje komt zo).

Het is duidelijk dat de lidstaten motieven hebben om elkaar fiscaal vliegen af te vangen, en dat de Europese Unie met haar focus op een gelijk speelveld voor iedereen daar problemen mee heeft.

Dat verklaart wat met België gebeurd is. Europees commissaris voor Mededinging, Margrethe Vestager (foto), vond dat de bovenvermelde overwinstrulings niet door de beugel konden. Ze eist nu dat enkele tientallen multinationals samen liefst 700 miljoen euro terugbetalen. Daardoor wordt België als investeringsland minder aantrekkelijk, merken de interviewers van De Tijd op, waarop Van Overtveldt als volgt reageert:

‘Zonder die rulings zouden veel van die multinationals hier wellicht niet hebben geïnvesteerd. Dan hadden we ook de jobs niet gehad, noch de sociale bijdragen die de multinationals al die jaren betaald hebben.’

Daar valt iets voor te vertellen. Omgekeerd is het zo dat ze dan misschien ergens anders zouden geïnvesteerd hebben, waardoor dat andere land inkomsten is misgelopen.

Van Overtveldt houdt er de bijzonder vreemde stelling op na dat Vestager het recht heeft om die rulings in vraag te stellen, maar dat ze niet zou mogen eisen dat België de bedragen terugvordert van die bedrijven.

Als Europa model wil staan voor rechtszekerheid, moet je zo’n dingen niet doen. Europa is daar op een brutale manier in tegenspraak met zichzelf.’
(op dreef) ‘Wat Europa doet, is buitengewoon lichtzinnig. Het gaat om contractbreuk. Je bent een engagement aangegaan met die bedrijven en dan moet je plotseling zeggen dat het maar om te lachen was. Dat is zeer schadelijk voor onze reputatie.’

Daarmee spant de minister de kar voor het paard, én gaat hij domweg in de fout.

Eerst dat van die kar, en dat paard. De Europese Unie kan niet op alle vlakken het toonbeeld zijn van rechtszekerheid omdat de lidstaten haar daar niet toe in staat stellen. Neem het ontbreken van een gemeenschappelijke grondslag voor de berekening van de vennootschapsbelasting bijvoorbeeld. Of ruimer, een helder fiscaal kader dat belastingconcurrentie toelaat zonder aan te schurken tegen ‘legale’ belastingontwijking.

‘Oneerlijke belastingvoordelen toekennen aan de happy few vervalst mededinging en is daarom in strijd met Europese staatssteunregels’, zei EU-commissaris voor Economie, Pierre Moscovici vorig jaar. ‘Het schaadt ondernemingen die hun belastingen eerlijk betalen en het is oneerlijk tegenover Europese belastingbetalers.’

De Commissie maakt nu (voorzichtig) werk van een gelijker speeldveld, hopelijk de voorbode van een Europees wettelijk kader. Vanaf 2017 zullen alle EU-landen informatie uitwisselen over al hun grensoverschrijdende fiscale rulings en prijsregelingen.

Van Overtveldts volledig foute redenering is dat Europa contractbreuk zou plegen. Het is niet de EU die een engagement met die bedrijven is aangegaan om daar vervolgens op terug te keren, maar wel België. Vestager geeft impliciet de boodschap dat België contractbreuk heeft gepleegd met de andere lidstaten van de Europese Unie, waarmee het tot een eengemaakte markt probeert te komen.

Op één punt slaat Van Overtveldt wel nagels met koppen:

‘Het is volstrekt naïef om te denken dat die bedrijven hun portefeuille gaan openen en braafjes betalen. In hun plaats zou ik dat ook niet doen.’

Hoe onpopulair het ook is voor de publieke opinie, die bedrijven hebben overschot van gelijk. Het zou België sieren om zijn toezeggingen na te komen. Al is het maar voor die rechtszekerheid die Van Overtveldt zo belangrijk vindt.