Er zijn minstens twee woorden die ik consequent verkeerd schrijf, of beter gezegd, één op de twee keer verkeerd schrijf omdat ik hun correcte schrijfwijze echt niet kan onthouden. Dat zijn helickopter en lockatie.

Dus vloek ik ook elke keer bij het horen van de term ‘helikoptergeld’. Die uitdrukking verwijst naar een uitspraak van Milton Friedman, de vader van het monetarisme, die zei dat inflatie kan gecreëerd worden door geld uit een helikopter te gooien. Mensen zullen het oppikken en uitgeven, en zo de economie stimuleren, wat leidt tot hogere prijzen.

Om de zoveel tijd komt de vraag naar helikoptergeld aanvliegen. In Japan bijvoorbeeld, dat al twee decennia kampt met deflatie, of in elk geval het ontbreken van inflatie. Nu krijgt het veel media-aandacht als mogelijke ‘oplossing’ voor het probleem van de Europese Centrale Bank (ECB) dat de inflatie in de eurozone ver onder haar doelstelling blijft van ‘minder dan, maar dicht bij 2 procent’.

Door cheques uit te delen met vers geprint geld zou de ECB inflatie kunnen creëren, zo luidt de redenering. Dat is een slecht idee, niet alleen omdat het in de praktijk quasi onhaalbaar is, maar vooral omdat het ongewenst is. Hieronder enkele terechte en vermeende bezwaren.

Het mag niet

‘Het is geen monetair, maar budgettair beleid’, verklaarde Klaas Knot, de voorzitter van De Nederlandsche Bank en één van de 25 ECB-bestuurders.
Maar is dat wel zo? Hoewel het in de praktijk absoluut budgettair beleid is, kan het achterliggende idee verkocht worden als monetair beleid. Door burgers rechtstreeks geld in de zakken te stoppen, kan de ECB proberen om de economische groei snel aan te wakkeren, en daarmee hopelijk ook de inflatie.
Principiële bezwaren zijn ook maar wat ze zijn. Zowel kwantitatieve versoepeling (het opkopen van schuldpapier om geld in het financieel systeem te pompen) als het opkopen van staatsobligaties kon absoluut niet, tot het wel kon.

Het mag niet (2)

Het uitdelen van geld aan burgers door de ECB zou volgens menig tegenstander monetaire financiering zijn, maar dat klopt niet. Artikel 123 paragraaf 1 van het Europees Verdrag verbiedt de ECB enkel het rechtstreeks opkopen van schuldpapier van overheden. Als Frankfurt beargumenteert dat zijn helikoptergeld noodzakelijk is om zijn inflatiedoelstelling te halen, valt daar juridisch weinig tegen in te brengen. Zolang de ECB dus maar rechtstreekse financiering van overheden vermijdt.

Het is niet uitvoerbaar

Hoe kan die ECB-cheque dan bij de burgers belanden? Het lijkt mij onmogelijk om een bedrag op de bankrekening van alle inwoners van de eurozone bij te schrijven zonder dat daar een bureaucratie bij komt kijken die uitmaakt wie er recht op heeft.
Een voor de hand liggend vehikel is het aangifteformulier, waarop het bankrekeningnummer van de belastingplichtige vermeld staat. Merk wel op dat je dan enkel de burgers hebt, niet de inwoners (wat bijvoorbeeld met het miljoen vluchtelingen in Duitsland?). De ECB-cheque zou dan wel uit een van de overheid afgeschermde geldpot moeten komen (die laatste stelt enkel haar ‘infrastructuur’ ter beschikking) om het verwijt van monetaire financiering te vermijden.

Het heeft geen nut

Het kan lang duren vooraleer het geld effectief op de rekeningen van de begunstigden belandt, waardoor het nut van de hele operatie in gevaar komt. En zelfs al staat het er morgen op, dan nog is er geen garantie dat de burger er iets mee doet. In België staat er meer dan 260 miljard euro op spaarrekeningen aan koopkracht in te leveren door de negatieve reële rente. Het is dus niet alsof consumenten geen geld hebben om te consumeren. Zal een extra geut hun echt van gedachten doen veranderen (‘jochei, 250 euro, daar ga ik vandaag nog iets mee kopen’)?

Het mag niet (3)

Er gaan stemmen op dat de overheden beter dat geld zouden krijgen via een eeuwigdurende staatsobligatie met een nulrente, omdat zij het snel kunnen investeren.
Eerst en vooral geloof ik daar niets van. De wielen van de overheid malen traag, denk maar aan de onvermijdelijke aanbestedingsprocedures en allerhande vergunningsvereisten voor infrastructuurwerken. Maar belangrijker nog, het kan naar mijn inschatting gewoon niet. Een schuld, zo leert het woordenboek, is ‘geld dat iemand nog moet betalen’. Aangezien er bij een eeuwigdurende staatsobligatie met een nulrente geen schuld wordt opgebouwd, kan er ook geen sprake zijn van een lening. Het is dan een gift pur sang.
Wat dan met het argument, ‘ja maar, het mag wel want de ECB heeft die schuldtitels gekocht via de secundaire markt’. Het verbod op monetaire financiering spreekt immers enkel van primaire uitgiftes, dus staatspapier dat meteen van overheden gekocht wordt. Via de secundaire markt, zijn het eerst institutionele spelers die de effecten opkopen, waarna de ECB die van hen overneemt.
In dat geval verwijs ik graag naar deze Verordening uit 1993, die stipuleert dat “aankopen op de secundaire markt niet gebruikt mogen worden om het artikel dat monetaire financiering verbiedt te omzeilen”. Het is duidelijk dat dit een absolute omzeiling zou betekenen.

Het is gevaarlijk

Voor mij is het belangrijkste argument om het niet te doen, dat het voor een enorm gevaarlijk precedent zorgt. Het valt in die zin te vergelijken met een devaluatie. Het is een politiek gemakkelijke, maar kortstondige oplossing die op termijn vaak voor meer miserie zorgt dan wanneer er pijnlijke hervormingen waren geweest. Denk maar aan landen als Italië die decennialang devalueerden… Lichtende paden… hum.
Over wat er volgens mij dan wel moet gebeuren, verwijs ik graag naar dit opiniestuk.