Toen ik in mei 2014 in Riyad was, ontmoette ik daar een Europese bankier die vrijuit sprak over hoe het er in Saudi-Arabië aan toe gaat. Te vrijuit blijkbaar, want na het opsturen van de quotes kreeg ik de volgende repliek.

Helaas kan ik de tekst niet goedkeuren. Na overleg met een van onze board members is de conclusie dat publicatie van dit interview tot mijn onmiddellijke ontslag zou leiden. Daarom zie ik er van af. De passages over de familie, over de complexiteit van het land, over het toerisme, kortom het gehele stuk lag bijzonder gevoelig. Sorry. Dank voor je begrip.

Het leek mij naar aanleiding van het bezoek van Amerikaanse Barack Obama aan de Golfstaat gisteren wel prettig om een paar passages van dat (anonieme en daarom nooit gepubliceerde) interview mee te geven.

Merk tijdens het lezen ook op hoe de tijden sindsdien veranderd zijn. Toen ik er drie jaar geleden op bezoek was, kostte een vat Brent-olie ongeveer 110 dollar. Vandaag is dat 40 dollar. De regering kan haar rekeningen moeiteloos betalen zolang de prijs voor een vat olie boven 75 dollar ligt, zo berekende de in Riyad gevestigde vermogensbeheerder Jadwa Investment enkele jaren geleden. Maar omdat de overheidsuitgaven in stijgende lijn zitten, klimt dat grensbedrag tegen 2017 naar 100 dollar, tegen 2030 is dat zelfs 230 dollar.

De gevolgen van de crash van de olieprijs laten zich voelen. In 2014 bedroeg de schuldgraad nog een luttele 1,6 procent van het bbp, volgens ratingbureau Fitch is dat tegen volgend jaar al 9,4 procent.

Er zullen dus besparingen moeten komen, wat onvermijdelijk tot politieke spanningen leidt. Zolang er veel olierijkdom te verdelen was over een relatief kleine bevolking, was er geen probleem. Weinig reden tot ontevredenheid ook. ‘Het is moeilijk om op de barricades te staan met de sleutels van een Lexus in je zak’, gaat de grap…

Het koninkrijk is in 1932 door de charismatische oorlogskoning Abdul Aziz Al Saud gesticht. Hij plakte er ook officieel zijn familienaam op: Al-Mamlaka Al-Arabiyya Al-Saudiyya, ofte ‘het koninkrijk van Saudi-Arabië dat toebehoort aan het Huis van Saud’. Zijn nazaten zwaaien vandaag nog altijd de plak. Hoe groot is de invloed van de Al Saud op het zakenleven?

‘De overheid is zeer aanwezig als het om religie en politiek gaat, maar op het vlak van ondernemen is er een vrije economie met veel concurrentie tussen de bedrijven en de banken. Er is een sterk groeiende en zeer gezonde private sector die grotendeels draait op familiebedrijven. Van directe overheidsinmenging is er absoluut geen sprake. Het is de voorbije jaren ook voor buitenlandse bedrijven trouwens een stuk gemakkelijker geworden om hier te investeren.’

U zegt dat er geen directe overheidsinmenging is, maar de Saudische overheid pompt wel jaarlijks 80 tot 100 miljard dollar in de economie.

‘Dat klopt. Het gaat om investeringen in wegen, ziekenhuizen, scholen, openbaar vervoer,… Dat heeft een soort van vliegwieleffect op de hele economie waar iedereen de vruchten van plukt.’

Het is niettemin een duidelijke indicatie van de stevige greep die Al Saud-familie heeft op het land. Is dat een goede zaak?

‘Het is een familie die heeft bewezen dat ze weet hoe ze dit land moet runnen. Als je er over nadenkt, hebben ze de voorbije decennia ook bijna alles goed gedaan. Als je vertrekkend van een blanco blad zou proberen om het moeilijkste land ter wereld te definiëren, dan kom je uit op een land dat grotendeels uit woestijn bestaat en dat in een explosieve regio ligt met alle mogelijke spanningen. Dat geeft je dan ook nog eens een hoop natuurlijke grondstoffen die zowel een zegen als een vloek zijn, en dan kom je min of meer uit op Saudi-Arabië.’

‘Als je het zo bekijkt, dan zijn er niet zo gek veel dingen waarvan ik zeg dat de Al Saud het zo fundamenteel anders hadden moeten doen. Dat meen ik oprecht. Dit land heeft op dit ogenblik de goede staatsvorm.’

Zonder olie verandert het verhaal wel volledig.

‘Niemand weet wanneer de olie op is. Misschien binnen 75 jaar, misschien binnen 200 jaar. De uitdagingen zijn natuurlijk groot en er zijn veranderingen nodig. Het gaat ook vooruit, maar het is een land waarin het heel moeilijk is om snel vooruit te gaan. Als je van buitenaf denkt dat je dingen kan versnellen, dan heb je het goed mis. De mensen hier zullen zelf wel bepalen hoe hard ze willen gaan.’

Volgens critici houden de olie-inkomsten de bevolking lui. De werkloosheid ligt boven de 30 procent. Is dat nog houdbaar? Driekwart van de Saudiërs is jonger dan dertig jaar.

‘Er is hier in tegenstelling tot de andere Golfstaten een generatie die moet werken. Dit is geen Qatar waar iedereen al van bij zijn geboorte miljonair is. Hier moeten gewoon miljoenen mensen werken voor hun salaris.’

Zijn die jongeren wel voldoende goed opgeleid? Het onderwijs is vooral gericht op herhaling en stimuleert geen kritisch denken.

‘De kwaliteit van de afgestudeerden verbetert jaarlijks. Er zijn een aantal lokale universiteiten die echt goed zijn, zoals de King Fahd University for Petroleum and Minerals en de Prince Sultan University. Daar is het curriculum ook in het Engels. Sommige afgestudeerden zijn even goed als diegene die je aan Nederlandse universiteiten kan vinden.’

‘Daarnaast stuurt Saudi-Arabië jaarlijks meer dan 130.000 studenten met hun families naar onder meer het Verenigd Koninkrijk en de VS waar ze vaak aan goede universiteiten kunnen studeren.’

Het land stuurt zijn zonen en dochters dan wel uit, zelf blijft het bijzonder gesloten voor buitenlanders. Toeristen zijn hier bijvoorbeeld niet welkom.

‘Het is ironisch om dat te zeggen terwijl alle westerse bedrijven hierheen willen komen. Het Nederlandse bouwbedrijf Strukton heeft een aantal jaar geleden een contract van 1 miljard euro binnengehaald om de metro in Riyad te bouwen. En de Belgische prinses Astrid was hier in 2014 met een enorme delegatie van het bedrijfsleven die uitzonderlijk geïnteresseerd waren om hier zaken te doen. Ook de Britse prins Charles loopt hier de deur plat.’

Saudi-Arabië heeft niet het allerbeste imago bij het brede publiek. Is dat onterecht?

‘Als je de slechte dingen van dit land wil zien, dan is dat heel gemakkelijk. Maar als je hier naar toe komt met een open geest en je laat het over je komen, dan is het een fantastische ervaring.’